Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου «Ἡ ὀντολογία τοῦ προσώπου»: ἡ συστηματική παρερμηνεία τῶν ἁγίων Ἀθανασίου, Καππαδοκῶν καί Μαξίμου ἀπό τόν Μητροπολίτη Περγάμου Ἰωάννη Ζηζιούλα Ναύπακτος, Φεβρουάριος 2016

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περίληψη

2

Εἰσαγωγικά

2

1. Ἡ διδασκαλία τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου γιά τήν προαι

ώνια

γέννηση τοῦ Υἱοῦ ἀπό τόν Πατέρα

5

2. Ἡ παρερμηνεία τοῦ χωρίου τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου ἀ

πό

τόν Σεβ. Μητροπολίτη Περγάμου Ἰωάννη.

11

3. Γενικές παρατηρήσεις στίς ἑρμηνευτικές ἀπόψεις τ

οῦ Σεβ.

Μητροπολίτου Περγάμου.

20

4. Ἡ κοινή ἐκκλησιαστική διδασκαλία γιά τήν γέννηση

τοῦ

Υἱοῦ ἀπό τόν Πατέρα

47

α) Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γιά τόν τρόπο ὑπάρξε

ως τοῦ

Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ

49

β) Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής γιά τήν φύση, τήν ἐ

νέργεια

καί τήν θέληση

52

γ) Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ∆αμασκηνός γιά τήν γέννηση τοῦ

Υἱοῦ

ἀπό τήν φύση τοῦ Πατρός

57

δ) Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος γιά τήν ἐμπειρική

γνώση

τοῦ Θεοῦ

59

ε) Ἡ διδασκαλία τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη γιά τόν τρό

πο

ὑπάρξεως τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος

61

στ) Ἡ ἀπόφαση τῆς ΣΤ ́ Οἰκουμενικῆς Συνόδου γιά τίς δ

ύο

θελήσεις στόν Χριστό

64

Συμπέρασμα

67

2

«Ἡ ὀντολογία τοῦ προσώπου»:

ἡ συστηματική παρερμηνεία τῶν ἁγίων

Ἀθανασίου, Καππαδοκῶν καί Μαξίμου

ἀπό τόν Μητροπολίτη Περγάμου Ἰωάννη Ζηζιούλα

Περίληψη

Στό κείμενο πού ἀκολουθεῖ ἐπισημαίνονται οἱ παρα-

κινδυνευμένες ἀπόψεις τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτο

υ

Περγάμου κ. Ἰωάννου γι ́α τήν «ὀντολογία τοῦ προσώπου

»

καί κυρίως γιά τήν δῆθεν «μία ἐλεύθερη βούληση, αἰώ

νια,

ἀΐδια» τοῦ Πατρός, γιά τό δῆθεν «ἐλεύθερο θέλημα το

ῦ

Πατρός», καί παρουσιάζονται οἱ συνέπειές τους.

Συγχρόνως παρατίθεται ἡ διδασκαλία βασικῶν Πατέ-

ρων τῆς Ἐκκλησίας, ἐπισημαίνοντας ὅτι εἶναι θεολογι

κό

λάθος καί θεολογικό ἀτόπημα νά συνδέεται ἡ φύση μέ

τήν

ἀνάγκη, ἡ βούληση μέ τό πρόσωπο, νά γίνεται λόγος γ

ιά

τήν ἐλευθερία τοῦ προσώπου, γιά προτεραιότητα τοῦ

προσώπου ἔναντι τῆς οὐσίας, γιά κοινωνία προσώπων κ

αί

ὄχι γιά κοινωνία φύσεως.

Ἐπίσης εἶναι μεγάλη πλάνη νά εἰσέρχεται κανείς

στοχαστικά καί ὑπαρξιακά στά ἐνδότερα τῆς Ἁγίας

Τριάδος, καταργώντας τόν ἀποφατισμό, καί εἰσάγοντας

μιά

αἰώνια θέληση στόν Πατέρα.

Τελικά, ἡ «ὀντολογία τοῦ προσώπου» ὅπως ἑρμηνεύ-

εται ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Περγάμου εἶνα

ι

ἀντιπατερική.

Εἰσαγωγικά

Σέ εἰσήγησή μου πρίν ἀπό 4 χρόνια γιά τήν Μεταπατερ

ική Θεολογία μέ

τίτλο «Ἡ μεταπατερική θεολογία ἀπό ἐκκλησιαστικῆς π

ροοπτικῆς»

1

, εἶχα

ἐπισημάνει, μεταξύ τῶν ἄλλων, τούς βασικούς κινδύνο

υς πού ἀπορρέουν ἀπό

μιά συγκεκριμένη ἑρμηνεία τῶν Πατέρων καί συχνά ἀφο

ρᾶ αὐτό πού τά

1

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου,

Μεταπατερική θεολογία καί

ἐκκλησιαστική πατερική ἐμπειρία

, Ἱερά Μονή Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου – Πελαγίας, 2012

,

σελ. 21-83

3

τελευταῖα χρόνια ὀνομάζεται «ὀντολογία τοῦ προσώπου

». Ἡ συγκεκριμένη

ἑρμηνευτική, παρά τούς πολλούς κινδύνους πού ἐγκυμο

νεῖ τόσο στήν

θεολογία ὅσο καί στήν ἐκκλησιαστική ζωή, καί παρά τ

ίς ἀρκετές προειδο-

ποιήσεις ἀπό ἀκαδημαϊκούς διδασκάλους, ἔχει πλέον σ

έ ἐπίπεδο ὁρολογίας

καταστεῖ κοινό γνώρισμα πολλῶν θεολόγων. Σέ διάφορα

θεολογικά καί

συνοδικά ἐκκλησιαστικά κείμενα συναντᾶμε διατυπώσει

ς ὅπως «ἱερότητα καί

ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου», «τό πρόσωπο σ

υνδέεται μέ τήν

ἐλευθερία», «κοινωνία τῶν προσώπων», καί μάλιστα «κ

ατά τό πρότυπο τῶν

Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος», «ἡ κοινωνία τῶν θείων

προσώπων

ἐνδοτριαδικά», «ἡ κοινωνία τῶν θείων προσώπων σέ ἀν

αφορά μέ τόν κόσμο»,

«Ἡ κοινωνία τῶν ἀνθρωπίνων προσώπων μεταξύ τους καί

σέ ἀναφορά πρός

τόν Θεόν» κ.ἄ.

Ἕνας ἀπό τούς βασικούς εἰσηγητές τῆς ἐν λόγῳ συστημ

ατικῆς

ἑρμηνευτικῆς στόν ἐκκλησιαστικό χῶρο εἶναι ὁ Σεβασμ

ιώτατος Μητροπολίτης

Περγάμου κ. Ἰωάννης. Μέ βάση τίς ἀναφορές μου στό ἔ

ργο του διεξήχθη μιά

ἀλληλογραφία μεταξύ μας, στήν ὁποία κατηγορήθηκα γι

ά παραποίηση τῶν

λεγομένων του. Τότε ἀπήντησα στά σχετικά μέ τήν βού

ληση τοῦ προσώπου

καί τό «ἐλεύθερο θέλημα τοῦ Πατρός»

2

. Μάλιστα τότε εἶχα δηλώσει ὅτι θά

ἑτοιμάσω εἰδική μελέτη γιά τά θέματα αὐτά.

Στήν ἀπό 29-9-2012 ἐπιστολή μου πρός τόν Σεβ. Μητρο

πολίτη

Περγάμου κ. Ἰωάννη (

στήν συνέχεια Π.Ι.

), ὕστερα ἀπό προηγηθεῖσα δική

του ἐπιστολή πού δημοσιεύθηκε στό διαδίκτυο, ἀναφέρ

θηκα στήν

παρερμηνεία τήν ὁποία κάνει σέ χωρίο τοῦ Μεγάλου Ἀθ

ανασίου καί τίς

προεκτάσεις του πού νομίζω ὅτι εἶναι ἐσφαλμένες. Ἔγ

ραφα:

«Θεωρῶ ὅτι (ὁ Π.Ι.)

παρερμηνεύει τό σχετικό χωρίο τοῦ Μ.

Ἀθανασίου μέ κάποιους σχολαστικούς ἑλιγμούς γιά νά

φθάση σέ δύο

συμπεράσματα

πού ἀποκλείνουν ἀπό τήν ὀρθόδοξη πατερική

παράδοση

.

Τό πρῶτον εἶναι ὅτι «

Τό ἐλεύθερο θέλημα τοῦ Πατρός

εἶναι αὐτό

ἀπό τό ὁποῖο πηγάζει ἡ τριαδική ὑπόσταση τοῦ Θεοῦ, ὑ

ποστασιάζεται ἡ οὐσία

σέ τριαδικό Θεό...

». Καί τό δεύτερον εἶναι ὅτι παρουσιάζει τόν Μ. Ἀθα

νάσιο

νά θέλη «

μία ἐλεύθερη βούληση, αἰώνια, ἀΐδια

» τοῦ Πατρός, «

ἡ ὁποία νά

μήν εἶναι βούληση ἐκλογῆς μεταξύ δύο δυνατοτήτων

», καί ὁμιλεῖ γιά τήν

«

κακόδοξη ἀντίληψη ὅταν ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπόφα

ση ἐπιλογῆς μεταξύ

δυνατοτήτων

» καί γιά τήν «

εὐσεβῆ ἔννοια τῆς θελήσεως

», πού εἶναι «

ἡ

2

Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου,

Ἐνιαύσιον 2012

, σελ. 239-258